مقدمه
پیشنشست همایش «ما و غرب» با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران در فرهنگستان علوم اسلامی قم برگزار گردید. در این نشست، الگوهای مقاومت در تاریخ اروپا و جهان اسلام در مواجهه با غرب بررسی شد و منطق مواجههی انقلاب اسلامی با پیچیدهترین شکل سلطهی جهانی ـ یعنی استعمار فرانو ـ مورد تحلیل قرار گرفت. همچنین بر لزوم توجه به ابعاد فراملی و ضداستعماری دولتسازی اسلامی بهعنوان راهبردی برای مقابلهی حداکثری با استعمار تأکید شد. در این نشست بر این نکته تاکید شد که موفقیت انقلاب اسلامی در دوام ۴۷ ساله و ایجاد رخنه در نظام سلطه، ناشی از درک دقیق رهبران آن از ماهیت نبرد کنونی است؛ نبردی که نه در جغرافیا، بلکه در «سرزمین ذهن جامعه» جریان دارد.
شکست الگوهای تاریخی: درسهای رمانتیسیسم و احیاگری
آقای اشکان شاهمحمدی در مقالهی خود با عنوان «تبارشناسی الگوهای مقاومت؛ از رمانتیسیسم و احیاگری تا پارادایم مقاومت متعادل» به بررسی پیشینهی تاریخی مقاومت در جهان اسلام و اروپا پرداخته است تا انقلاب اسلامی را از «تنهایی تاریخی» خارج سازد.
او توضیح داد که دو جریان رمانتیسیسم در اروپا (مانند آلمان و لهستان) و احیاگری اسلامی در جهان اسلام، با وجود تفاوتهای فرهنگی، در مواجهه با دشمنی واحد ـ یعنی اروپای غربی ـ گاه به نتایج مشابهی رسیدهاند.
نتایج این الگوها، به گفتهی او، عمدتاً به افراط و تفریط در فهم سیاست و هویت منجر شده است:
- افراط در سیاست: در آلمان، این گرایش به «رمانتیسیسم فولادی» و نازیسم انجامید که هویت را امری قابلخلق با قدرت قاهره میدانست. در جهان اسلام نیز این رویکرد به پیدایش جریانهای سلفی و متحجر منتهی شد.
- تفریط یا گریز از سیاست: در لهستان، به توجیه شکست و انزوا و در جهان اسلام به شکلگیری «اسلامهای رحمانی» منجر شد که از مبانی سیاسی خود فاصله گرفتند.
شاهمحمدی تأکید کرد که راه عبور از این افراط و تفریطها، یافتن درکی نو از هویت است. در اندیشهی رهبران انقلاب اسلامی، هویت نه در احیای صرف گذشته، بلکه در قالب تمدن نوین اسلامی معنا مییابد؛ تمدنی که مفاهیم گذشته را در نظمی نو بازآفرینی میکند.
تحول استعمار: از تصرف زمین تا مهندسی فکر
دکتر حمید ابدی با همکاری حجتالاسلام دکتر پیروزمند مقالهای با عنوان «منطق و راهبرد مواجههی انقلاب اسلامی با پدیدهی استعمار فرانو (با تأکید بر اندیشهی مقام معظم رهبری)» ارائه کردند.
وی بیان کرد که استعمار دارای سه مقطع تاریخی است: استعمار کهن، نو و فرانو. استعمار فرانو با فروپاشی شوروی و شکلگیری نظم تکقطبی با محوریت آمریکا آغاز شد. این نوع استعمار، در پوشش شعار «جهانیشدن»، بهجای تمرکز بر طبقات سیاسی خاص، ذهن و ارادهی تودهها و نخبگان را هدف میگیرد.
حجتالاسلام دکتر مصطفی جمالی در مقالهی خود با عنوان «شناخت ابعاد استعمار فرانو و الگوی مواجهه با آن در اندیشهی رهبر معظم انقلاب» تأکید کرد که این نوع استعمار، پنهان، نرم و صلحطلب در ظاهر است اما در باطن چیزی جز سلطه نیست. هدف آن، تغییر ارادههای اجتماعی و مهندسی فکر جامعه است.
به گفتهی او، ابزارهای اصلی این سلطه نه توپ و تانک، بلکه نظام آموزشی، رسانهها و فضای مجازی هستند که با تضعیف دستگاه محاسباتی جامعه، سلطه را بازتولید میکنند. وی نفوذ در آموزش (همچون سند ۲۰۳۰) و تغییر سبک زندگی را از نشانههای این استعمار دانست.
دولت مقاومت: آستانهی ورود به تمدنسازی
دکتر محمدحسین طاهری خسروشاهی در مقالهی «ابعاد فراملی و ضداستعماری دولتسازی اسلامی» تأکید کرد که نظریهپردازی دربارهی دولت مطلوب اسلامی یک ضرورت بنیادین است. وی آفتهایی مانند تقلیلگرایی و سطحینگری را مانع تحقق این امر دانست و علت آن را فروکاستن روایت انقلاب اسلامی به انقلابی صرفاً سیاسی عنوان کرد.
او با بهرهگیری از نظریات پسااستعماری (همچون کویانو و نظریهی استعماریت قدرت و معرفت) بیان کرد که اندیشهی رهبر انقلاب، با تکیه بر ظرفیت وحی، چشماندازی ایجابی و تمدنی ارائه میدهد.
به گفتهی وی، مفهوم کلیدی رهبر انقلاب در این حوزه، «دولت مقاومت» است؛ دولتی که در کنار تنظیم درونی، وجه ضداستعماری و تمدنی خود را نیز تقویت میکند.
راهبردهای مواجهه در سطح جهانی: ابطال نظم بینالمللی
دکتر حمید ابدی راهبرد انقلاب اسلامی در مواجهه با استعمار فرانو را در سه سطح تبیین کرد:
- ملی: تقویت خودباوری و استحکام درونی کشور.
- منطقهای: گسترش محور مقاومت که سه طرح بزرگ غربی (صلح خاورمیانه، خاورمیانهی بزرگ و پیمان ابراهیم) را با شکست مواجه کرده است.
- بینالمللی: تلاش برای ابطال مشروعیت نظم موجود و تغییر مبانی آن.
عصرجدید؛ طلیعه ظهور تمدن نوین اسلامی
در بخش پایانی نشست، حجتالاسلام و المسلمین دکتر علیرضا پیروزمند تأکید کردند که انقلاب اسلامی، آغاز پیچ بزرگ تاریخی و عصر جدید بشر است.
او بیان داشت که در این عصر، انسان در حال عبور از جاهلیت مدرن است؛ جاهلیتی که در ظاهر متمدن، اما در باطن اسیر سلطهی نرم غرب است.
به باور او، انقلاب اسلامی نه صرفاً یک جنبش سیاسی، بلکه مرحلهای تمدنی در تاریخ بشر است که مأموریت آن قیام علیه دیکتاتوری جهانی و بازسازی جامعه بر اساس عقلانیت و معنویت اسلامی است.
وی تأکید کرد که میدان نبرد استعمار فرانو، ذهنها و دستگاه محاسباتی جوامع است و جهاد تبیین و حضور در جنگ روایتها، نخستین خط مقدم این نبرد است.
وی افزود: در سطح ساختاری نیز، تولید علم، نهادسازی بومی و تربیت نیروهای مؤمن و مقاوم از ارکان اصلی این رویارویی تمدنیاند. استفاده از مفاهیمی مانند «مردمسالاری دینی» بهجای «دموکراسی» نشانهی بازتعریف واژگان در چارچوب گفتمان مقاومت است.
در پایان، دکتر پیروزمند خاطرنشان کرد که راهبرد انقلاب اسلامی در مواجهه با استعمار فرانو، رویکردی فعال، خلاق و تهاجمی دارد که با ابطال مشروعیت نظم کنونی جهان، زمینهساز ظهور تمدن نوین اسلامی است.
#استعمار_فرانو / #تمدن_نوین_اسلامی / #دولت_مقاومت / #انقلاب_اسلامی / #فرهنگستان_علوم_اسلامی / #جهاد_تبیین /#الگوهای_تاریخی_مقاومت
