شناخت ابعاد استعمار فرانو و الگوی مواجهه بر اساس اندیشه رهبری

مجری: بسم الله الرحمن الرحیم. سلام و عرض ادب خدمت حجت الاسلام دکتر مصطفی جمالی، که برای همایش «ما وغرب» مقاله “شناخت ابعاد استعمار فرانو و الگوی مواجهه بر اساس اندیشه مقام معظم رهبری” را ارائه کرده بودند. استاد، ما در خدمت شما هستیم. لطفاً توضیح کلی بفرمایید که انگیزه و قصد شما از این مقاله چه بود و این مباحث در چه منظومه‌ای مطرح شده‌اند؟

حجت الاسلام جمالی: اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین انه خیرناصر و معین. صلی الله علی محمد و آل محمد. ابتدا از شما و دوستانی که در این زمینه زحمت می‌کشید، تشکر می‌کنم. این همایش که مؤسسه انقلاب اسلامی برپا کرده، موضوعش از مسائل مهمی است که همواره کل جهان را تحت‌الشعاع خود قرار داده، مسئله استعمار و این سلطه‌ای است که دنیای غرب، مخصوصاً در عصر حاضر، شدت و حدت زیادی پیدا کرده است؛ چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی.

استعمار ابعاد مختلف و شکل‌ها و مدل‌های جدیدی پیدا کرده است. خوشبختانه مقام معظم رهبری، به عنوان سکاندار حرکت انقلاب اسلامی، به‌خوبی صحنه جهانی را مورد مطالعه قرار می‌دهند و آگاه هستند. ایشان مسئله استعمار فرانو را مطرح کرده‌اند. این مسئله برای ایشان بسیار مهم است، چرا که راه جهانی‌سازی که دنیای غرب دنبال می‌کند، از مجرای استعمار می‌گذرد. اگر ما مسئله و تبار استعمار و اهداف استعمارگران را نشناسیم، قطعاً دچار مشکل خواهیم شد. لذا، دشمن‌شناسی که مقام معظم رهبری بر بصیرت نسبت به آن تأکید دارند، عمدتاً و شاید محور اساسیش، مسئله استعمار در انحای مختلف آن در طول تاریخ بوده است.

استعمار ریشه‌ای تاریخی دارد و مختص عصر حاضر نیست. اگرچه واژه استعمار از لحاظ لغوی به معنای طلب عمران و آبادی است، که این‌ها می‌گویند ما دنبال عمران و آبادی و توسعه همه‌جانبه هستیم، اما باطن قضیه چیز دیگری است و خود این واژه مثال خوبی بر استعمار فرانو و استعمار شناختی است.

مجری: بیشتر استثمار است.

حجت الاسلام جمالی: بله، استثمار است، استکبار است. به قول آقا در یکی از سخنرانی‌هایشان، هدف همان سلطه است. ریشه همه این‌ها، طبق معارف ما، طغیان است؛ “کلّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَیَطْغی، أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی[۱]“. انسان طغیانگر—چه در مقیاس فردی و چه در مقیاس تاریخی—انسانی است که از خدا،ارتباطش را قطع کرده و طغیان کند، چنین کسی می خواهد جای خدا بنشیند و  به استکبار روی می‌آورد.

محور استکبار در عالم، خود شیطان است. دستگاه شیطان مشخصه محوریش استکبار است. لازمه طغیان، استکبار است و لازمه استکبار، استخفاف (خوار شمردن) است. کاری که فراعنه تاریخ انجام دادند:  “فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ“.[۲]  آن‌ها دیگران را خفیف می‌کنند. ریشه این امر در علوّ و فرعونیت است که می‌خواهد در عالم، جای خدا بنشیند و خدایی کند. چنین کسی به استکبار و استخفاف می‌رسد؛ خود را بالا می‌داند و دیگران را پایین. همه این‌ها مقدمه‌ای است تا انسان‌ها را به استضعاف برسانند. غرضشان همین استضعاف است؛ می‌خواهند خودشان بالا بیایند و همه منابع عالم را در اختیار خود قرار دهند تا بیش از حد خود بهره‌مند شوند!

دنیاپرستی ریشه‌اش علوّ است. فرهنگ دستگاه شیطان، فرهنگ استکبار، علوّ و استخفاف است. آن‌ها می‌خواهند خدایی کنند و شعارشان همان شعار فرعون است که گفت: “أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلی“. [۳]آن‌ها اراده مطلق بر عالم را می خواهند، همه انسان‌ها را مال و کالای خود می‌دانند و آن‌ها را به عنوان «نیروی انسانی» می‌بینند که قرار است تمام انرژی آنها در بهره وری از دنیا استحصال شوند و پس از بازنشستگی دور انداخته شوند. لذا می بینیم  صهیونیسم جهانی نیز در مرامنامه‌های خود[۴]، انسان‌های غیر یهودی را حیواناتی در خدمت خود می‌داند.

تکامل تاریخی استعمار: کلاسیک، نو، فرانو

مجری: این درگیری بر سر استعمار در طول تاریخ وجود داشته است؛ در مقابل انبیا، فراعنه و قارون‌ها سر بلند می‌کردند. اما در عالم جدید، این سلطه شدت یافته، مخصوصاً پس از جنگ جهانی دوم. استعمار جدید (کلاسیک، نو، فرانو) تفاوت جدی با گذشته پیدا کرده و با مسائلی چون نظام سرمایه‌داری پیوند می‌خورد.

حجت الاسلام جمالی: در گذشته، استعمارگران حوزه‌های نفوذ محدودی داشتند و نه عصر ارتباطات بود و نه پیچیدگی‌های امروز وجود داشت. اما استعمار جدید، مخصوصاً از قرن پانزدهم به بعد در دنیای غرب، برای تأمین منابع توسعه لذت‌جویانه و بی‌حد و حصر خود، شکل جدیدی پیدا کرد. این استعمار ایدئولوژیک شد، مقیاس جهانی پیدا کرد و با نگاه‌های نژادی پیوند خورد (ما سفیدیم، بقیه سیاه‌اند؛ ما قوم برتریم،ما چشم آبی هستیم،ما آنگلوساکسون هستیم). آن‌ها می‌خواهند جهان را بین خود تقسیم کنند و نقشه عالم را برای ایجاد نظم جدید عوض کنند.

مجری: مقام معظم رهبری به سه مرحله اشاره می‌کنند: استعمار کلاسیک یا کهنه، استعمار نو و استعمار فرانو.

حجت الاسلام جمالی: این تقسیم‌بندی حضرت آقا از دقت نظری بالایی برخوردار است و ما در این مقاله بر استعمار فرانو متمرکز شده‌ایم.

1. استعمار کهن/کلاسیک: استعماری که در آن کشور مستعمره‌گر مستقیماً وارد کشور مستعمره (مانند هند و الجزایر) می‌شود و دولت را در دست می‌گیرد.
2. استعمار نو: این مرحله پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. در اینجا دیگر دولت‌های استعمارگر خودشان مستقیماً جای دولت‌ها نمی‌نشینند، بلکه دولت‌های دست‌نشانده می‌گذارند. این شیوه نیاز به حضور فیزیکی نداشت، بلکه از طریق نفوذ و وابسته‌سازی ساختارهای بین‌المللی (مانند سازمان ملل، صندوق بین‌المللی پول، یونسکو) انجام می‌شد. آن‌ها از طریق اسنادی مثل ۲۰۱۵ و ۲۰۳۰ و وام‌های مشروط، ساختارهای سیاسی، فرهنگی و آموزشی کشورها را هماهنگ می‌کردند و علوم و الگوهای غربی را بسط می‌دادند. این شیوه به مراتب راحت‌تر است، زیرا آن‌ها انسان‌ها را به‌گونه‌ای آموزش می‌دهند که سلطه پذیر باشند و با این کار برده داری را مدرن کردند؛ آن‌ها منابع دنیا را غارت کردند و سلطه دلار را ایجاد نمودند.

استعمار فرانو: پیچیدگی و نفوذ در اراده اجتماعی

گام سوم، بحث استعمار فرانو است که واقعاً استعماری پیچیده‌تر و پنهان‌تر از استعمار نو است و تشخیص آن سخت است.

هدف اصلی در استعمار فرانو این است که اراده‌های اجتماعی را در دست بگیرند. آن‌ها به عمیق‌ترین لایه‌های اجتماعی نفوذ می‌کنند تا تمایلات اجتماعی، اراده‌های اجتماعی و دستگاه محاسبات یک جامعه را تغییر دهند. آن‌ها می‌خواهند مردم به گونه‌ای فکر و تصمیم بگیرند که نفع آن‌ها تأمین شود. این نفوذ آن‌قدر عمیق و پنهان است که فرد اصلاً متوجه نمی‌شود.

مجری: این همان نکته‌ای است که امام (ره) می‌فرمودند: “انحراف به گونه‌ای زیبا و مستقیم تو جامعه ما رسوخ پیدا می‌کنه که خیلی از مسئولین که خیال می‌کنن در صراط مستقیم هستند، راه غلط رو به عنوان راه صحیح تشخیص میدن“.[۵]

حجت الاسلام جمالی: دقیقاً. این استعمار به‌قدری پیچیده است که افراد مؤمن و نمازخوان نیز ممکن است در آن قرار گیرند. شاخصه‌های استعمار فرانو عبارتند از:

1. مهندسی افکار و ترور فکری نخبگان: این روش الگوی سبک زندگی (سیاسی، فرهنگی، اقتصادی) را عوض می‌کند. آن‌ها می‌خواهند مشروعیت نظام را از بین ببرند.
2. تغییر دستگاه زیباشناسی جامعه: بنیان سیاست، تمایلات و زیبایی‌شناسی جامعه است. تغییر دستگاه زیباشناسی جامعه با هنر صورت می‌گیرد. دستگاه هالیوود و تبلیغات فرهنگی عمیق، پایگاه قدرت آن‌ها هستند.
3. جنگ ترکیبی و شناختی: آن‌ها با جنگ شناختی و جنگ ترکیبی پیوند بین مردم و حاکمیت را از بین می‌برند. این ریشه در استعمار فرهنگی دارد که نظام فکری خود را به صورت نرم تحمیل می‌کنند و روایت خاصی از عالم و آدم می‌سازند.
4. نفوذ موریانه‌وار و جریانی: مقام معظم رهبری می‌فرمایند که این نوع استعمار پنهان است و از واژه‌های چندپهلو استفاده می‌کند. عنصر نفوذی مثل موریانه از داخل می‌جود[۶] و پایه ارکان نظام را سست می‌کند، حتی در خبرگان. این نفوذ، نفوذ جریانی است که شبکه‌سازی می‌کند.
5. استفاده از ابزارهای نوین: ابزارهایی مانند فضای مجازی و هوش مصنوعی به گونه‌ای افکار را جهت می‌دهند که به سمت اهداف استعمارگران باشد.
6. ایجاد یأس و ناامیدی: در ابعاد روحی، اعتماد اجتماعی از بین می‌رود.
7. مهندسی افکار عمومی: کار نرم‌افزاری دشمن دروغ، دروغ‌پردازی و فاصله انداختن بین واقعیت با فکر و تصور افکار عمومی است. خطر رسانه و شبکه‌های عظیم اطلاع‌رسانی اینترنتی، امروز از سلاح و از موشک و از بمب اتم بیشتر است.
8. دیکتاتوری رسانه: یک قلم به دیکتاتوری‌های امروز اضافه شده و آن دیکتاتوری رسانه‌ست. رسانه با مدیریت پیام، در جامعه یأس و ناامیدی ایجاد می‌کند،خبرها را تنظیم کرده و هر آن چیزی که برخلاف خواست جریان سلطه است را بایکوت می کند.

مجری: در حوادث اخیر (مانند فتنه ۱۴۰۱)، مردم خود به این نتیجه رسیدند که این‌ها کلاً پروژه‌ست. ترور نخبگانی که شما اشاره کردید، یک سعه بسیار بزرگی دارد.

حجت الاسلام جمالی: بله، ترور فکری به تعبیر حضرت آقا از ترور جسمی خطرناک‌تر است.[۷] این کار به‌قدری ظریف است که نخبه ما بعد از حوادثی مانند جنگ ۱۲ روزه، همچنان از مذاکره سخن می‌گوید و فکرش ترور شده است. آلوین تافلر در کتاب موج سوم می‌گوید که کاری کرده ایم که دانشمندان جهان سومی، حرف‌های ما را بیشتر از ما قبول دارند.

زمینه‌های ترور فکری، تغییر الگوی سبک زندگی است. اگر آموزش و سبک زندگی فرد غربی باشد، ترور فکری راحت‌تر جواب می‌دهد. نهادهای آموزشی، مانند سند ۲۰۳۰، ابزار نفوذ هستند و فراعنه عالم اصرار دارند که در محتواها و ساختارهای آموزش و پرورش کشورها نفوذ پیدا کنند.

مواجهه با استعمار فرانو: الگوی پیشرفت و مقاومت

حجت الاسلام جمالی: در بعد اقتصادی، آن‌ها با نهادسازی‌ها و سلطه پولی، وابستگی ایجاد می‌کنند. این الگو ناخودآگاه کشور را وابسته می‌سازد. آقا می‌فرمایند الگوهای رایج توسعه از لحاظ مبانی غلط و برپای اومانیسم  و دیگر اصول غربی‌اند و به هیچ نتیجه‌ای هم نمی‌دهند. ایشان به جای توسعه، از تعبیر الگوی پیشرفت استفاده می‌کنند.[۸]

با مطالعه فرمایشات حضرت آقا به خوبی متوجه برخورد فعال و نه منفعل حضرت آقا با جریان استعمار فرانو می شویم و در این مواجهه هم تنها حضرت آقا در مقیاس ملی کنشگری ندارند بلکه طرحی جامع در مقابله با استعمار فرانو مطرح می کنند . از نگاه ایشان برای مواجهه با استعمار فرانو، باید در سه مقیاس عمل کنیم: ملی، منطقه‌ای و جهانی. این مواجهه باید مبتنی بر اصولی مانند حفظ استقلال همه‌جانبه، ایمان و معنویت، احیای هویت اسلامی ایرانی و خودباوری باشد.

الف. در مقیاس ملی (سیاسی و فرهنگی):

در بُعد سیاسی، باید به سمت دولت‌سازی اسلامی[۹] برویم. ما باید دولت مقاوم از درون درست کنیم. همچنین باید مجرای نفوذ دشمن را بشناسیم و مقابله عمیق با نفوذ داشته باشیم. آن‌ها دنبال استحاله و نفوذ جریانی و شبکه‌سازی هستند. باید شفاف‌سازی امور را افزایش دهیم و امور را به مردم واگذار کنیم.

در بُعد فرهنگی، باید جهاد تبیین کرد، از رسانه استفاده بهینه کرد، بصیرت‌بخشی و انقلاب علمی (بیانیه گام دوم) انجام داد.

ب. در مقیاس منطقه‌ای (سیاسی و اقتصادی):

رهبر انقلاب برای مبارزه، سخن از بیداری اسلامی، همکاری ملت‌های مسلمان، امت‌سازی و جبهه ضد اسط÷تکباری (جبهه مقاومت) مطرح کرده‌اند[۱۰].

در بُعد فرهنگی، باید اسلام ناب محمدی را در مقابل اسلام آمریکایی بسط داد و ارتباط فکری در جهان اسلام را تقویت کرد (وحدت و تقریب مذاهب).[۱۱]

در بُعد اقتصادی، آقا اولویت را تجارت با همسایه[۱۲] می‌دانند. باید خنثی‌سازی تحریم و وابستگی به قدرت‌های دوردست را از بین ببریم و ایجاد پیمان‌های پولی دوجانبه[۱۳] بکنیم تا سلطه دلار تحمل نشود.

ج. در مقیاس جهانی:

ما باید به سمت افشاکاری نظام سلطه[۱۴] برویم و از جنبش‌های آزادی‌بخش حمایت کنیم. باید با جهاد تبیینی[۱۵]، بنیان پوشالی تمدن مادی را به دنیا نشان دهیم و فروپاشی آن را سرعت ببخشیم.

حضرت آقا می‌خواهند عالم را از جاهلیت مدرنی که بشر گرفتار آن شده است، عبور دهند و با جوانان دنیا و فطرت‌های پاک مردم سخن می‌گویند.

در حوزه اقتصادی، باید یک افشاگری مهم نسبت به دنیای اقتصاد غرب داشته باشیم، بلوک‌های جدید اقتصادی در دنیا ایجاد کنیم و به سمت نظم جدید جهانی و اقتصاد جدید حرکت کنیم. باید بافت اقتصاد دنیا را به سمت اقتدار جهانی مستضعفین پیش ببریم.

جمع بندی:

حجت الاسلام جمالی: استعمار فرانو بسیار پیچیده است. برای درک و مقابله با آن، ابتدا به بصیرت (که فراتر از علم است) و سپس به مقاومت نیاز داریم. رهبر انقلاب یک نقشه راهی را برای مقابله با استعمار فرانو طراحی کرده‌اند و از نخبگان، دولت‌مردان و مردم مطالبه دارند. اگر این طرح را بلد نباشیم، در تار و پود استعمار فرانو حل می‌شویم و نمی‌توانیم پایگاه قدرت برای خودمان درست کنیم.

کار اثباتی مقام معظم رهبری، پیش بردن عالَم به سمت تمدن اسلامی اصل ظهور و عصر ظهور است که انقلاب اسلامی برای همین هدف به وجود آمده است. لذا باید این نقشه عظیم که بیانیه گام دوم جلوه ای از این نقشه عظیم است باید ابتدا در بین نخبگان جامعه و به تعبیر حضرت آقا حلقه های میانی،  تبدیل به گفتمان غالب شود و همه رسالت و وظیفه خود را ذیل این نقشه تعریف کنند و سپس این نقشه باید در بین آحاد جامعه تبدیل به فرهنگ عمومی شود و به پذیرش اجتماعی برسد.

مجری: بسیار سپاسگزاریم از استاد بزرگوار، حجت‌الاسلام دکتر جمالی، که با حوصله و دقت در این گفت‌وگو همراه ما بودند و از مباحث ارزشمندشان بهره‌مند شدیم.

۱-سوره علق،آیه ۶-۷

۲-سوره زخرف،آیه ۵۴

۳-سوره نازعات،آیه ۲۴

۴-اشاره به پروتکل های صهیون

۵-پیام امام خمینی به مهاجرین جنگ تحمیلی،۰۲/۰۱/۱۳۶۸

۶-بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با ائمه جمعه سراسرکشور،۱۴/۱۰/۱۳۹۴

۷-بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با نخبگان علمی،۲۶/۰۷/۱۳۹۶

۸- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها، ۳۱/۰۳/۱۳۹۶

۹-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۲/۰۹/۱۳۷۹

۱۰-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۲/۰۷/۱۳۹۲

۱۱-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۵/۰۱/۱۳۸۵

۱۲-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۶/۰۱/۱۴۰۴

۱۳-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۰/۰۸/۱۳۹۶

۱۴-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۰۶/۰۹/۱۳۹۸

۱۵-بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۱/۰۹/۱۴۰۰

👈جهت مشاهده گزارش و فیلم و صوت پیش‌نشست همایش کلیک کنید.