این نشست به منظور ارائه دست‌مایه تحقیقات حجهالاسلام والمسلمین سید محمدکاظم میرباقری در دوره کارشناسی ارشد شکل یافته و با حضور ناقدان حجج اسلام اساتید آقایان شریفیان، حشمتی و درستگان -اساتید حوزه علمیه قم- و دبیری حجهالاسلام رضاقلی -مدیرگروه فلسفه اخلاق مرکز تفقه علوم اسلامی- در تاریخ ۱۱ بهمن ماه ۱۴۰۳ در محل فرهنگستان علوم اسلامی قم برگزار شد. در ادامه، گزارشی مختصر از این نشست ارائه می‌شود.
ارائه دهنده: حجهالاسلام سید محمدکاظم میرباقری
ایشان، ادّعای دیگران مبنی بر وجود اخلاق فرادینی و دایره التزاماتی فراتر از ادیان آسمانی را غیر قابل قبول خوانده و در مسیر نقد این ادّعا، اقدام به نگارش رساله خود نمودند. این رساله، بر پایه قرآن و حدیث تدوین یافته و تلاش داشته محوریت پرستش را در نظام های اخلاقی ثابت نماید. وی در تنظیم بخش های رساله، از تعریف مرحوم آیت الله مصباح یزدی در نظام اخلاقی که آن را به «مبانی، اهداف، اصول، ساحات و روش‌ها» تقسیم می‌کردند، بهره جسته و سخنان خود را در این قالب عرضه نموده‌اند. ایشان همچنین دو منظر فقیهانه آیت الله سیدمحمدمهدی میرباقری و آیت الله محمدتقی مصباح یزدی را در زمینه اخلاق، مورد توجه داشته‌اند. آنچه در این رساله به طور ویژه، انعکاس یافته، اثبات تمایز نظام‌های اخلاقی بر محور پرستش می‌باشد.
ناقد اول: حجه الاسلام شریفیان
ناقد محترم، پس از قدردانی از زحمات نگارنده، اصول مطروحه در این رساله را همانند اصول مشترک مطروحه در سایر علومی چون علم الإجتماع، علم التاریخ و… دانسته و معتقد بودند می‌بایست اصل‌ها را عمدتاً با تکیه بر دانش اخلاق مطرح نمود. نقد دیگر آن بود که بخش مربوط به «ساحات»، قابلیت اندکاک موضوعی در مباحث «مبانی» و «اصول» را داشت در حالی که می‌بایست مرز ساحات به خوبی از این دو بحث تفکیک یابد. ایشان بر این نکته تأکید ورزیدند که نشان‌دادن تمایزهای میان نظامات اخلاقی دارای اهمیت ویژه‌ای است و می‌بایست با تفصیل بیشتری در این رساله مطرح می‌شد. امر دیگری که در کلام ناقد اول بروز یافت، ضرورت پرداختن به «مسئله درگیری» و شکل‌گیری اخلاق در کشاکش درگیری میان حق و باطل و تفصیل دادن این موضوع در رساله بود.
ناقد دوم: حجهالاسلام حشمتی
ناقد دوم، پس از قدردانی از زحمات نگارنده، بیان داشتند گرچه تعبیر «جایگاه» در عنوان رساله مطرح شده بود اما به تفصیل لازم و به صورتی اثباتی در رساله به تبیین جایگاه پرستش پرداخته نشده بود. ضرورت پرداختن بیشتر به نسبت‌ها و ارتباط عوامل مؤثر بر یکدیگر، نقد دیگری بود که توسط ایشان مطرح شد. ایشان معتقد بودند در تحلیل اخلاق می‌بایست ساحات قوای انسانی و ارتباط آنها با یکدیگر بیشتر مورد تحلیل قرار گیرد. آخرین نکته ای که توسط ناقد محترم مطرح شد، ضرورت دقّت در بهره‌گیری از واژه «اخلاق» و لزوم اصطلاح‌کاوی اخلاق در متون قرآنی و حدیثی بود. ایشان معتقد بودند بهره‌گیری از واژگان ایمان و کفر بهتر می‌توانند مقصود آیات و روایات را منتقل کنند؛ زیرا واژه اخلاق، خود بار معنایی خاصی در دانش اخلاق دارد.
استاد مشاور:
استاد دکتر سید محسن میرباقری که به عنوان استاد مشاور و میهمان ویژه در این نشست حضور داشتند، در تبیین بیشتر عنوان رساله و محتوای آن مطالبی فرموده، سپس واژه «اخلاق» را اصطلاحی قرآنی-حدیثی معرفی نمودند که در برخی آیات و روایات، از آن سخن به میان آمده است. دکتر میرباقری اظهار داشتند تأکید رساله بر این بوده بتواند محوریت پرستش در نظامات اخلاقی را ثابت کند؛ اما بیش از آن از عهده رساله خارج است. همچنین اخلاقی که در این رساله مورد نظر بوده و می‌بایست در نظر باشد آن است که به صورت شامل و فراگیر همه عرصه‌های معارف، اعمال و فقه را پوشش دهد و مرزهای محدودی برای آن قائل نباشیم.
حجهالاسلام رضاقلی:
دبیر جلسه ضمن جمع‌بندی بیانات ارائه‌دهنده، ناقدان و استاد مشاور رساله، نکاتی در بهبود و تقویت این رساله مطرح نمودند و معتقد بودند پیش از انتشار این رساله و در دسترس مخاطبان قرار گرفتن، می بایست برخی مباحث تفصیل یابد و نکات ناقدان محترم مورد نظر قرار گیرد.
